Zabytkowy kościół 

pw. Podwyższenia Krzyża Świętego

w Besku

 

 

 Kościół drewniany – nr działki – 2683 pow. 0,19 ha KW.24064.

Wybudowany w 1755 r.

Konsekrowany w 1755 r. przez biskupa Sierakowskiego.

Świątynia została zbudowana z drewna konstrukcji zrębowej na kamiennym podmurowaniu. Pierwotnie była mniejsza, składająca się z prezbiterium (części najstarszej), do którego przylegała część dzisiejszej nawy. Ołtarz główny wyznaczał kierunek wschodni. Stosunkowo szybki przyrost ludności Beska i wsi należących do parafii, sprawiło, że kościół należało powiększyć. W 1893 r. przedłużona została nawa ku zachodowi, a w 1930 raz jeszcze przedłużono i rozbudowano o boczną kaplicę Grobu Chrystusa zamkniętą trójbocznie. Od tego czasu z drobnymi zmianami kościół stoi do dnia dzisiejszego.

• Kubatura: 1.936 m3.

• Powierzchnia zabudowy: 242 m2.

• Powierzchnia użytkowa: 230 m2.

   Prezbiterium zamknięte trójbocznie posiada 10 m długości, 6,2 m, szerokości i 8 m wysokości.

Z obu stron prezbiterium są przybudówki – po lewej stronie prostokątna zakrystia, również drewniana, kryta blachą, o ścianach wewnątrz i zewnątrz wzmocnionych lisicami, długa na 9 m, szeroka 4.80 m i wysoka na 3 m.

Po prawej stronie prezbiterium znajduje się kaplica Bożego Grobu długa na 6.5 m i szer. na 3.5 m.

   Nawa kościoła posiada – 21.2 m długości, 10.8 m szerokości, i 8 m wysokości. Ogółem powierzchnia zabudowy wynosi 242 m2. Nawa główna wsparta jest na dwóch rzędach filarów (czworobocznych słupach ogzymsowanych kapitelami). Filarów jest osiem, po 4 z każdej strony, idących w prostej linii do ścian bocznych, a złączonych ze sobą półkolistymi łukami. Na dwóch ostatnich opiera się chór muzyczny z 1893 r. Okna są prostokątne, wielokwaterowe w listwowych obramieniach, po pięć z każdej strony. Okna w kaplicy zamknięte są łukiem półkolistym. Między prezbiterium a nawą znajduje się półkolista tęcza, zaś na niej znajduje się krzyż późnobarokowy z XVIII w. Część dobudowana oddzielona jest od starej półkolistą arkadą. Drzwi z prezbiterium do zakrystii są drewniane ze starą klamką i okuciami z 1826 r. wejściem od północy.

Nadto po lewej stronie wejścia głównego do świątyni jest dobudowany boczny przedsionek  – 3.80 m długi i 2.8 m. szeroki.

Podmurówka osłonięta jest fartuchem z desek, zaś gzyms podokapowy jest profilowany. Od strony zachodniej podwójne drzwi główne wiodą przez kamienne stopnie, a nad nimi wystaje blaszany daszek. Korpus kościoła jest trójnawowy. Ściany kościoła są gładkie (bez wnęk) oszalowane deskami na całej wysokości.

Dach dwuspadowy o jednej kalenicy nad prezbiterium i nawą (pulpitowy nad zakrystią) pokryty został ocynkowaną blachą (pierwotnie był pokryty gontem). W 1930 r. dotychczasowy gontowy dach kościoła pokryty został blachą.

Nad dachem u drzwi wejściowych znajduje się wieżyczka z krzyżem żelaznym wysoka na 1 m. Nad prezbiterium jest sześcioboczna późnobarokowa wieżyczka z sygnaturką z 1755 r., również z krzyżem tej samej wysokości. Trzeci krzyż żelazny, wieńczy zakończenie prezbiterium od wschodu.

Wystrój świątyni

Okna są prostokątne, wielokwaterowe w listwowych obramieniach, po pięć z każdej strony. Okna w kaplicy zamknięte są łukiem półkolistym. Między prezbiterium a nawą znajduje się półkolista tęcza, zaś na niej znajduje się krzyż późnobarokowy z XVIII w.

Część dobudowana oddzielona jest od starej półkolistą arkadą. Drzwi z prezbiterium do zakrystii są drewniane ze starą klamką i okuciami z 1826 r. Polichromia sufitowa i ścienna neogotycka figuralno-ornamentalna pochodzi z drugiej połowy XIX wieku, przemalowana w XX wieku.

Kroniki nie odnotowały jak wyglądał pierwotny ołtarz główny. Wiadomo natomiast, że obecny postawiony został za kadencji ks. Franciszka Stankiewicza ze składek parafian w 1889 r. Zbudowany w stylu renesansowym, posiada liczne złocenia. W ołtarzu znajduje się rzeźba Pana Jezusa na krzyżu. U stóp Pana Jezusa na krzyżu stoją dwie duże rzeźby po obu stronach tabernakulum przedstawiające św. Jana Apostoła i Najświętszą Maryję Pannę. Wyżej znajduje się rzeźba wyobrażająca Ducha Świętego w postaci gołębicy. Po obu stronach, na rzeźbionych kolumnach usytuowane zostały rzeźby dwóch aniołów w adoracyjnych pozach. Poniżej rzeźbionego w drewnie tronu wspartego na dwóch kolumienkach z Barankiem na szczycie, znajduje się pancerne tabernakulum wprawione za kadencji ks. Jana Mikosza a wykonane przez Konopelskiego w Przemyślu. Antepedium wielkiego ołtarza utkane zostało z paciorków przez Anielę Kłapkowską – kolatorkę. Kompozycja tkaniny wyraża symbole: wiary, nadziei i miłości (krzyż, kotwica, serce) na tle roślinnych deseni.

Po lewej stronie znajduje się barokowa ambona, półkolista ozdobiona płaskorzeźbami tablic dekalogu z monogramami Pana Jezusa i Matki Najświętszej , zakończona daszkiem na którym jest rzeźba przedstawiająca Ducha Świętego w postaci gołębicy.

We wnękach, gdzie rozszerza się nawa kościoła, po obu stronach stoją dwa mniejsze ołtarze boczne, podobne stylowo ołtarzowi głównemu.

W ołtarzu bocznym prawym znajduje się łaskami słynący obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, natomiast w ołtarzu bocznym po lewej stronie znajduje się obraz Serca Pana Jezusa. Antepedium ołtarza Matki Boskiej Nieustającej Pomocy wykonane jest robotą ręczną w desenie z paciorków, zaś ołtarza Serca Pana Jezusa przedstawia malowaną na płótnie Ostatnia Wieczerzę. Oba boczne ołtarze zostały poddane przeróbce w 1891 r.

Obok ołtarza bocznego z lewej strony znajduje się drewniana chrzcielnica z II połowy XVIII wieku z rzeźbionymi główkami aniołków, zaś na pokrywie widnieje rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Całość przypomina stylizowaną puszkę. W 1863 r. ofiarowane zostały przez Mariannę Królicką z Porąb stacje Drogi Krzyżowej malowane na płótnie. Za kadencji ks. Jana Mikosza w 1966 r. wystrojone i remontowane zostały organy, położona została posadzka w 1969 r., w tym roku podłączono do kościoła gaz, a w 1972 r. zakonserwowana została polichromia.

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2013 roku.

• Wykonanie remontu części posadowienia kościoła.

• Zakres zadania obejmuje:

• – Wymiana belek zrębowych, podwalinowych.

• – Wykonanie podmurówki z kamienia.

• – Wykonanie pecek fundamentowych.

• Prace te po spisaniu umowy wykonuje Zakład Budowlano-Konserwatorski „ PORTAL” z Domaradza reprezentowanym przez: Kazimierza Gołdę – Właściciela.

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2014 roku.

• Fundamentowanie kościoła 100% – jest wykonane 30 %

• Wykonanie podwalin kościoła 100% -jest wykonane 30%

• Fartuchowanie kościoła 100% – jest wykonane 30%

• Wykonanie dróg komunikacyjnych kościoła ze schodami

• Częściowa naprawo więźby dachowej kościoła

• Ocieplenie stropu kościoła

• Konserwacja pokrycia dachowego kościoła z malowaniem dachu i obróbki blacharskie

• Oszalowanie kościoła -100% Prace wykonała firma PORTAL Domaradza.

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2015 roku.

• 1.Wykonano ziemny przyłącz prądu do zabytkowego kościoła.

• 2.Wykonano kamienne cieki  odprowadzające wodę deszczową od zabytkowego kościoła i przydłużone rynny spustowe.

• 3.Rozszerzono wejścia do zabytkowego kościoła i ułożono kostkę brukową.

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2016 roku .

• Remont muru od strony północnej i południowej.

• Remont spichlerza przy zabytkowym kościele.

• Wykonanie nowej instalacji elektrycznej i zamontowanie oświetlenia /firma Gierlicki/.

• Renowacja trzech żyrandoli i lampki wiecznej /Kazimierz Kortyna/.

• Wykonanie nowej instalacji przeciwpożarowej i zamontowanie urządzeń /firma ALARM SERWIS mgr inż. Marek Gocek/.

• Wykonano instalację nagłośnieniową i zamontowano urządzenia /firma Rduch/.

• Wykonanie badania polichromii w zabytkowym kościele /mgr Sławomir Stępień/.

• Wykonanie prac odkrywczo – konserwatorskich polichromii w prezbiterium w zabytkowym kościele /mgr Sławomir Stępień/.

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2017 roku.

• Dokończenie remontu kamiennego muru wokół zabytkowego kościoła.

• Przez cały czas jest prowadzona praca przy drzewostanie przy zabytkowym kościele, usuwane są drzewa chore i stare za zgodą konserwatora, a nasadzane są młode drzewa.

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2018 roku.

• 3.01.2018 r. Decyzja konserwatora o wycięciu 3 drzew przy zabytkowym kościele w Besku.

• 10.01.2018 r. Spotkanie z konserwatorem, Wójtem Gminy Besko i Proboszczem nt. polichromii w prezbiterium zabytkowego kościoła w Besku i wpisania fragmentów polichromii w rejestr zabytków.

• 11.01.2018 r. Prace mgr Sławomira Stępnia z Krakowa w zabytkowym kościele w Besku przygotowujące program badania konserwatorskiego prezbiterium.

• 14.02.2018 r. Wycięcie 3 drzew przy zabytkowym kościele w Besku.

• 6.04.2018 r. Badania dendrologiczne okazałej lipy przy zabytkowym kościele  – wynik pozytywne – jest bezpieczna.

• 17.11.10.2018 r. Prace konserwatorskie nad polichromią prezbiterium zabytkowego kościoła – /mgr Sławomir Stępień/.

• 5.12.2018 r. Odbiór prac konserwatorskich w zabytkowym kościele i zapłata za prace.

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2019 roku.

• Prace nad projektem malowania prezbiterium

• Dosadzenie drzew dębowych

• Czyszczenie i malowanie płaszcza drewnianego wokół kościoła

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2020 roku.

• 5.10.2020 r. Rozpoczęcie prac konserwatorskich przez mgr Sławomira Stępnia przy polichromii na stropie w prezbiterium zabytkowego kościoła w Besku.

• 28.10.2020 r. Odbiór Komisji Konserwatorskiej prac badawczo – konserwatorskich wykonanych na stropie prezbiterium przez mgr Sławomira Stępnia. Wykonano flekowanie desek stropu, dokonano konserwatorskich odkrywek stropu, zabezpieczono powierzchnię stropu środkami konserwatorskimi. Komisja przyjęła wykonane prace bez zastrzeżeń.

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2021 roku.

• Konserwatorskie odtwarzanie obrazu Trójcy świętej na suficie w prezbiterium – /mgr Sławomir Stępień/.

• 18.10.2021 r. Komisja konserwatorska zabytków przyjęła wykonane prace bez zastrzeżeń.

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2022 roku.

7 października 2022r. Komisja konserwatorska pozytywie odebrała prace konserwatorskie pana inż. Sławomira Stępnia w zabytkowym kościele zapisane w projekcie na 2022 rok. Pan konserwator pracuje w naszym zabytkowym kościele osiem lat w tym czasie wykonał badanie konserwatorskie polichromii w całym zabytkowym kościele. Odkrył w prezbiterium fragmenty polichromii z 18 wieku. Obecnie odtworzona jest w całości polichromia z 18 wieku na stropie prezbiterium. Po badaniach konserwatorskich  jest naukowa opina całkowitego wyglądu całości prezbiterium z 18 wieku, pozytywnie zatwierdzona przez Komisję konserwatorską.  Koszt prac konserwatorskich w tym roku pokryli: Urząd konserwatorski, Gmina Besko i Parafia Besko.

 

Prace wykonane przy zabytkowym kościele w Besku w 2023 roku.

14.02.2023r. Przyznano środki na zabytkowy kościół z Programu Rozwój Obszarów Wiejskich 2014 – 2020 na dokończenie polichromii w prezbiterium.

14.02.2023r. Złożono wniosek do Banku Gospodarstwa Krajowego – program „Rządowy Program Odbudowy Zabytków”

 20.05.2023r. Montowanie rusztowania w zabytkowym kościele do dalszych prac konserwatorskich.

 5.07.2023r. Rozpoczęcie prac konserwatorskich w prezbiterium zabytkowego kościoła.

 29.09.2023r. Odbiór konserwatorski wyremontowanych dwu filarów pod chórem zabytkowego kościoła.

 24.11.2023r. Komisja konserwatorska pozytywnie odebrała prace konserwatora Sławomira Stępnia odtwarzająca w całości polichromię ścian w prezbiterium z 18 wieku naszego zabytkowego kościoła po wcześniejszych długoletnich badaniach konserwatorskich.

 27.11.2023r. Przekazanie 11 desek z 18 wieku z zabytkowego kościoła i dwu starych reflektorów dla muzeum „Dziedzictwo” w Besku.

 5.12.2023r. Zamontowanie w prezbiterium dwu nowych kinkietów – poprzednie zostały zniszczone podczas wykonywanych prac konserwatorskich.

 

Prace wykonane w w 2024 roku

 

27.01.2024r. Złożenie wniosku o malowanie nawy zabytkowego kościoła z projektu Nowy Ład – 1.000.000 zł.

26.02.2024r. Odbiór Komisji Marszałkowskiej prac przy polichromii ścian prezbiterium wykonanych w 2023r.

6.03.2024r. Wniosek o wydłużenie realizacji malowania nawy zabytkowego kościoła z projektu Nowy Ład – 1.000.000 zł. na lata 2024 i 2025r.

5.06.2024r. Czyszczenie i malowanie ołtarza soborowego.

11.06.2024r. Porządkowanie strychu nad zakrystią – wywóz śmieci.

5.08.2024r. Przyjęcie oferty konserwatorskiej – Jakub Olszyński firma ”Aurum Apis” na wykonanie polichromii w nawie kościoła zabytkowego w Besku i wymianę blachy na dachu. Kwota: 1.100.000,00 zł. z Nowego ładu – 1 mln zł.

21.08.2024r. aktualizacja 4.09.2024r. Podpisanie umowy na prace – Jakub Olszyński firma ”Aurum Apis” na wykonanie polichromii w nawie kościoła zabytkowego w Besku i wymianę blachy na dachu. Kwota: 1.100.000,00 zł. z Nowego ładu – 1 mln zł.

3-4.09.2024r. Renowacja dębowego krzyża przy zabytkowym kościele, pracę wykonali: Andrzej Roman, Józef Winiarski i Ryszard Saj. Bóg zapłać!

12.11.2024r. Montowanie rusztowania w nawie zabytkowego kościoła pod przyszłe prace konserwatorskie. Wymontowanie okien z nawy zabytkowego kościoła, czyszczenie ścian, impregnacja i prace są prowadzone wg harmonogramu. W przyszłym roku wykonanie nowych okien. Wymiana blachy na całym dachu i malowanie nawy zabytkowego kościoła.